خەرقە حەرفەكە گرانە
فەرە ل مە ئێزدیانە
ئەم دلێ خەرقە نەهێلین چوو جارانە
ژ قەولێ شرورا :
وە دبێژە شایە
یا سلتان ئێزید چقاس زێر و مالێ من هەبی ل ڤێ دنێیە
شوكرینا من ژ ناڤێ تەیە
مە ژ دامانا خەرقێ سلتان ئێزید صدق و حەیا و ئیمان دڤێیە
خەرقە ژجلكێن پیرۆزێت ئاینی یە لجەم ئێزدیان، خەرقە دیرۆكەكە دوور و درێژە د ئۆلێن ئاری یێن كەڤن دا جهێ پیرۆز خوە گرتی یە، ل گور تێكستێن ئۆلا ئێزدیان كەڤناریا خەرقەی خویا دبیت دگەل ئافراندنا كنیاتێ :
بەرێ دنیا نەبوو نەد د سەوراند
موحبەت هەبوو مێرا نەد فكراند
ئەوێ رۆژێ خودێ خەرقە داهراند
خەرقە ب ناڤێ سلتان ئێزی یە :
مەلك فەخرەدین پسیارەك ژ پەدشێ خۆ دكرە
گۆ : عەزیزێ من تو خالقەكی منی هەر و هەرە
تە خەرقە ب ناڤێ كی مێری دكرە بەرە
*********
پەدشا دبێژتێ فەخرێ منۆ یی فاخرە
جەوابا تە لێزم و فەرە
من خەرقە ب ناڤێ سلتان ئێزی دكرە بەرە
ل جەم ئێزدیان خەرقە ب دوو رەنگا هەیە : خەرقێ سپی و خەرقێ رەش .
خەرقەیێ سپی :
خەرقێ سپی بتنێ ئەو كەسێ بتە بابێ چاویش ( مرید، شێخ یان پیر ) بت دێ خەرقێ سپی دبەرخۆ كەت دبێژنێ خەرقێ (شێخ شەمسەدین) ژ هریا میهێن نە زایی درێسن و ب دەستێین قیزەكا بوكر (نە زەوجی ) دئێتە نژیاركرن دڤێت ئەو قیز یا ب رۆژی بت هەتا خەرقەی نژیار كەت. دسەرجلكا دا دبەرخو دكەت و گریڤانی دبەرخۆ دكەت و بێ مەفتولە و كولكێ سپی دبەرخو دكەت، ژهەردوو لایان ڤە هەتا كەمەرێ یێ درێژە و ب شێوەیی بازنەیی یە. ئەڤ خەرقە ئێ شەمسانیێ ( پیرانی) یە ژ قەولێ خەورێ خویا دكەت:
مە دكە پیرانیێ
ئەو دەرەجا ئیرانیێ
ئەو دەرەجا خەرقە ییێ
خەرقە لباسێ سولتان ئێزیێ مەیە
******
سلتان ئێزی پیرێ خەرقێ منە
بینایا هەر دوو چاڤێت منە
ئاتقاتا من و چەندی مۆمنە
هەژی گۆتنێ یە كەسێن ئاینی یێن زەرەدەشتی یە خەرقێ سپی دبەرخۆ دكەن ل دیڤ رێنمایێن ئاینێ وان .
خەرقەیێ رەش :
خەرقێ رەش ژ هریا میهێن نە زایی درێسن و ب ئاڤا پەلگێن دارا زەرگوزێ دئێتە رەش كرن :
پەدشا دبێژت : فەخرو ناڤا مهێ و زەرگوزێ دێ چێكەم خەرقەیە
فەقیر دێ كەنە بەرخوەیە
سونەتخانانە دێ پێ ئینت باوەری و شەهدەیە
ب دەستێین قیزەكا بوكر ( نە زەوجی) دئێتە نژیاركرن دڤێت ئەو قیز یا ب رۆژی بت هەتا خەرقەیی نژیار كەت ، نابت ل سەر جلكا د بەرخو بكەن و بێ گریڤانە، ژ لایێ سنگی ڤە هەتا كەمەرێ یە و ژ لایێ پشتێ هەتا نیڤێ یە و مفتولێ ب سەر خەرقەیێ بەرخو دكەن شونا گریفانی یە ئەو كەسێ ب خەرقە بت دەمێ دچتە بەر دلوڤانیا خودێ خەرقەیی لگەل ڤەدشێرن، كولكێ رەش دكەتە سەرێ خو، كولك ژی ژ هریا میها و ب ئاڤا پەلگێن دارا زەرگوزێ رەش دكەن هەفت دەرەجا پیرۆز ترە ژ خەرقەی ، كەسێ ب خەرقە بیت دڤێت ب كولك بت، نە مەرجە ئی ب كولك بیت ب خەرقە بی ، كولك خەلاتێ هەسەن مەمایە. ئەو كەسێن خەرقەیی دبەرخو دكەن دبێژنێ فەقیر. فەقیرێن دووناڤ ( پیرن ئۆمار خالا مەرەبیێ شیخادی بوو، شێخین شێخ حەسەن شێخ و خۆدانێ شیخادی بوو ، شێخین شێخوبەكر پشتی قەدەم گۆهاستنا شیخادی شێخوبەكرخەرقە بەرخوكر). یێن خەرقەیی بەرخو دكەن فەقیرینَ ئێك ناڤ دبێژنێ فەقیرێن جومایێ (مریدێن شێخوبەكرن ژ هۆزا رەشانی یانە ماشێ وان خەرقەیە،چونكی نیشانا ئێزیێ سور ژ ناڤ بابكالێن وان خویا بوو ل وی دەمی ناڤێ ئۆلا ئێزدیان بۆ ئێزدی، رستە سور یا بابێ شێخ وجوقا وی بەرخوو دكەت نیشانا وانە وەك قەولێ ماكێ خویا دكەت :
فەقیرێت جۆمایێ دەشتا ئەرزەنێ
كو سلتان ئێزید داهر بوو رووێ ڤێ دنێ
چەند عەدەوی پێ دبوون خنێ
*******************
فەقیرێت جۆمایێ ل چیایێ رەشانە
قەدرێ وان قەدرەكی گرانە
دێ ژ وێ تلپێ رابت ب خۆ سلتانە
بۆ زانین فەقیرێت جۆمایێ رەشانی نە ئێك ناڤن مریدێن شێخوبەكرن كو ئەڤ بنەمالەنە : ئۆصمان گولا ل گوندێ شاریا ، سن جێری ل شنگارێ، ئوسو ل جەگانا ، فندی رەشو ل خانكێ ، فقیر شمول باعەدرێ، ئەڤ بنەمالنە د بنەرەت دا ژ ئێك بابكن ژ تركیا هاتینە عێراقێ ، هەلگرێن خەرقێ شیخادی نە بۆ زانین هوزا رەشانیا لقەكە ژ دنا (دنیا)، هندەك بنەمالێن دی هەینە رەشانی لێ ب دروستی ناڤ و نیشانێن وان ب دەست من نەكەفتی نە.
سێ جۆرێت فەقیرا لجەم ئێزیان وێت هەین كو ئەڤەنە : فەقیرێت جومایێ و تەمیمی دێر و بوقتار.
پیر ژ رێنە
شێخ ژ دۆرێنە
فەقیر جانداری مەولێنە
فەقیرێن وەلات شێخ دڤێت لالشێ خەرقە بەرخو بكەن لێ فەقیرێن هەر دەڤەرەكا دی یا كوردستانێ ل جهێ خو دبەرخو دكەت .
ئەو كەسێ خەرقێ دبەرخو بكەت گونەها سەر برێ سەر ژێ كەت و هەروەسا ژبلی حەلالا وی هەموو خوشیێن دنیایی لێ گونەهن .
فەقیرا ئێكە چێكر
خوە ژ خوەشی و لەفزەتیێن دنێ كر
ئەڤ دنیایە هێلان و بەر ب ئاخرەتێ كر
دەمێ فەقیری ب خەرقە بچتە هەر مەحفەلەكێ ئێزدی لێ روونشتی بن هەموو دڤێت رابن و هەتا میرێ شیخا و بابێ شێخ دڤێت ژ پێش خەرقە ڤە رابن ، هەتا خەرقە پۆش نە رونت نابت ئەو كەسێن راوەستایی رونێن و نابت كەس دەستێ خو ب خەرقەیی بكەت ژبەر پیرۆزی و گرانیا بارێ خەرقە نابیت كەس دەستێ خو ب هلینە خەرقەیی:
خەرقە خەلاتێ نورانی یە
هنجی ل پێشی خەرقەی
دەستێ خۆ ب هلینە
ل دیوانا شیخادی و مەلەك شێخ سن
چی شفات ل وی نینە
