دەهـ سال دەرباز بوون ژ وی دەمی کو رێکخراوا داعش هێرشەکا دڕندانە کری سەر جڤاکا ئێزدیان ل سالا ٢٠١٤ێ، کو بوو ئەگەرێ کوشتنا هزاران کەسان و دیلکرنا هێش پتر. برینێن ڤێ جینۆسایدێ هێشتا د کویرن، بتایبەت بۆ گەنجێن ئێزدی و رزگاربوویێن نێر. ل دەمەکی کو جیهان بەرەڤ پێش چوویە ژ ڤان بوویەران، ئەوێن کو خوە ڕاگرتی لهەمبەری ڤان کارەساتان بووین هێشتا رووبەری ئاستەنگێن مەزن دبن د هەولدانا ئاڤاکرنا ژیانا خۆدا.
ژیان د رەوشەکا بێ سەقامگیریدا
بۆ گەلەک ئێزدیان، ژیان راوەستیایە ژ دەمێ جینۆساید کرنێ ڤە. هێشتا هزاران ژوان ئاوارەنە، ل کەمپان دژین دگەل دەستگەهشتنەکا سنووردار بۆ خواندنێ، خزمەتگوزاریێن تەندروستی، و دەرفەتێن کاری. ڤەگەڕیان بۆ شنگالێ نە هەلبژارتنە بۆ گەلەکان، چونکی دەڤەر هێشتا ژ نەئارامی، ملمڵانێن سیاسی و کێمبوونا خزمەتگوزاریێن بنەڕەت دنالیت. ئەوێن ڤەگەڕیاین، رووبەری دژواریێن مەزن دبن—مال خراب بووینە، ژێرخانا ئابوری لاوازە، و دەرفەتێن ئابوری کێمن. نەبوونا دادپەروەری و بەرپرسیارەتیێ برینان کویرتر دکەت.
گەلەک تاوانباران دئازادن و کێمبوونا گرنگیدانا جیهانی ب ئازارێن وان، رزگاربوو دژواریێ دبینن د دۆزینا دەرڤەیەکێ یان هەستا ئەمنیەتێدا.
نفشێ ژبیرکری: گەنجێن ئێزدی
قڕکرنێ نفشەکێ تەمام ژ ئێزدیان ژ زارۆکینیەکا نۆرمال بێبەهر کر. گەلەک ژوان گەنجان کو ل ٢٠١٤ێ زارۆک بوون د ئاوارەبوونێدا مەزن بوون، بێبەهربوون ژ مالێن ئارام و ب سلامەت، جڤاکەکا سەقامگیر و خواندن و دەرفەتێن کارێ بەردەوام. قوتابخانێن د کەمپاندا ب قەلەبالغن، ب سەرچاوەیێن سنووردار، یان قەت قوتابخانە نینن. هەروەسا خواندنا بلند هێشتا خەونەکا دوورە بۆ گەلەکان ژبەر زەحمەتیێن دارایی و دەستگەهشتنا سنووردار بۆ زانکۆیان.
ل دەرڤەی خواندنێژی، گەنجێن ئێزدی رووبەری ملمڵانێن هەستیاری و دەروونی دبن. پرانیا وان هێشتا ژ تراوماتیکبوونا بوویەران دنالن و هێشتا ژ لایێ دەروونیڤە خەباتێ دکەن بۆ هەڤرکیێ دگەل بێ سەقامگیریێ، خرابکرنا ژیانا وان یا بەری جینۆساید کرنێ، جڤاک، خێزان، و ژیانا کو دژیان. گەلەک هەست ب هێلانێ دکەن، د دەمەکێدا کو جڤاکێن دی پشتەڤانیێ وەردگرن لێ جڤاکا وان ئازاران دکێشیت. نەبوونا هیڤیێ هنەکان پالددەت بەرەف کۆچکرنێ، هێلانا وەلاتێ خۆ ل دویف دەرفەتێن باشتر.
رزگاربوویێن نێر: ئازارکێشان ب بێدەنگی
ل دەمەکی جیهان پرجار تەکەزێ دکەتە سەر ئازارێن ژنێن ئێزدی—گەلەک ژوان هاتنە کۆیلەکرن ژلایێ داعشڤە—لێ ئازارا رزگاربوویێن نێر کێمجار دهێتە گوفتوگۆکرن. هزاران ژ زەلامێن ئێزدی هاتنە سێدارەدان، ل دویف خۆ نفشەکێ ژ بیژنان و زارۆکان هێلان یێن کو بابێن خۆ ژدەستداین. ئەوێن رزگاربووین نە تنێ خێزان ژدەستداینە، بەلکو ناسنامە و ئارمانجا خۆ ژی.
هنەک ژوان هاتنە دیلکرن، ئەشکەنجەکرن، یان زۆرلێکرن بۆ هندەک کاودانێن نە ئێنە چاڤەرێکرن. لێ ناسینا ئازارێن وان کێمە. پشتەڤانیا دەروونی نینە، و چاڤەڕێیێن نەریتی ژ زەلامان کو بهێز و خۆراگرن زەحمەتیێ دروستدکەت بۆ وان دەربڕینا ئازارا خۆ یان داخوازکرنا ئالیکاریێ بکەن. گەلەک ژوان دنالن ژ تڕاوماتیکبوونا پشتی شۆکێ، خەمۆکی، و هەستێن بێچارەییێ، لێ ب بێدەنگی ئازارێ دکێشن.
رێکەک بەرەڤ چارەسەرکرنێ و دادپەروەریێ:
سەرەڕای ڤان دژواریان، گەنجێن ئێزدی و رزگاربوویێن نێر بەردەوامن د نیشاندانا بەرخوەدانەکا بەرچاڤدا. گەلەک ژوان کاردکەن بۆ دووبارە ئاڤاکرنا ژیانا خۆ، پەروەردەکرنا خۆ، و داکۆکیکرن ژ مافێن جڤاکا خۆ. دناڤا ڤان ململاناندا، گەلەک رێکخراوێن نە حکوومی دەستێ خۆ درێژ دکەن بۆ ئالیکاریکرنا رزگاربوویێن ئێزدی. و سەرەڕای کو بزاڤێن وان جوداهییەک چێکریە، لێ هێشتا پێدڤیاتی تشتەک مەزنە.
رێکخراوێن جڤاکا مەدەنی رۆلەکێ گرنگ دلیزن د پشتەڤانیکرنا رزگاربوویان، ب رێیا پێشکێشکرنا چاڤدێریا دەروونی، ئالیکاریا یاسایی، و پرۆگرامێن بهێزکرنێ. ئەڤ رێکخراوە سەرچاوەیەکا گرنگ یا پشتەڤانیا هەستیاری و پڕاکتیکی پێشکێش دکەن، بتایبەت د نەبوونا خزمەتگوزاریێن حکوومی یێن نە کێم و نە زێدەدا. ئەڤ رێکخراوە ئالیکاریا رزگاربوویان دکەن بۆ ڤەگەڕاندنا ژیانا خۆ ب رێیا پێشکێشکرنا خزمەتگوزاریێن تەندرووستیا دەروونی، داکۆکیا یاسایی، و راهێنانا پیشەیی بۆ ئاسانکرنا خۆ بخۆپشتبەستنێ.
وەک بەشەک ژ خزمەتگوزاریێن خۆ یێن گەلەک، سازیا ژیان(Jiyan Foundation ) بۆ مافێن مرۆڤی شیرەتکارییا دەروونی و راهێنانا پیشەیی، و دەرفەتێن پێشڤەچوونا پرۆفێشنال پێشکێش دکەت کو هاریکاریا رزگاربوویان دکەت بۆ چارەکرنا تراوماتیکبوونێ و ڤەگەڕاندنا ئارمانجا خۆ د ژیانێدا. ل گەل پشتەڤانیا دەروونی، سازی یان ڕێکخراو ب چالاکی بەرگری ژ رزگاربوویێن نێر دکەت و وان ب وێ چەندێ چەکدار دکەت و شیانێن پێویست ددەتە گەنجان بۆ ئاڤاکرنا ژیانا خۆ ژنوی و تێکەلکرنا د جڤاکێدا.
هەروەسا سازیا ژیان رۆلەکێ سەرەکی دگێرت د هەولێن دادپەروەریێدا، ب رێیا رێبەرکرنا هەڤپەیمانیا جوبرانێن دادپەروەر (C4JR)، ئەوا کو داکۆکیێ دکەت بۆ ناسینا یاسایی و پشتەڤانی بۆ رزگاربوویێن ئێزدی ل ژێر یاسایا رزگاربوویان. وەک بەشەک ژ پابەندبوونا خۆ ب ڕووناکی (زەلالی)، دەزگەھ راپۆرتا خۆ یا سالانە هەر سال ل ١ ئادارێ بەلاڤ دکەت – ئەڤ رۆژە ئەوە یا کو یاسایا رزگاربویێن ئێزدی بۆ جارا ئێکێ ل ١ ئادارا ٢٠٢١ێ هاتیە هەموارکرن. ئەڤ راپۆرتە نوویکرنان ل سەر ژمارا ئەو کەسێن رزگاربوویی یێن کو قەرەبووی وەرگرتی، وان کەسێن کو هێشتا د هیڤیێ دانە، و هەولدانێن بەردەوام بۆ دابینکرنا دادپەروەریێ پێشکێش دکەت. ئەڤ دەستپێشخەریە دسەلمینیت کو رزگاربوو ئەوێن کو پرجار ئازارێن وان دهێنە پشتگوهاڤێتن—دانپێدان و هاریکاریا ئەو ژ هەژی وەردگرن.
سەرەڕای ڤان هەولان، تەندرووستیا دەروونی، دەرفەتێن ئابووری، و دادپەروەری بۆ رزگاربوویان هێشتا سنووردارن. کارێ ڤان رێکخراوێن نە حکوومی گەلەک گرنگە، لێ نەشێت بەرپرسیارەتیێن حکوومەتان و جڤاکا نێڤنەتەوەیی قەرەبوو بکەت بۆ مسۆگەرکرنا دادپەروەریا بەردەوام، ئێمناهی، و دووبارە ئاڤاکرن بۆ ملەتێ ئێزدیان.
دڤێت جڤاکا نێڤنەتەوەیی گاڤێن بهێزتر باڤێژیت بۆ مسۆگەرکرنا ڤەگەڕیانا ئێزدیان بۆ شەنگالەکا تەنا و سەقامگیر. دووبارە ئاڤاکرنا ژێرخابا ئابوری، پێشکێشکرنا دەرفەتێن خواندنێ، و فرەهکرنا خزمەتگوزاریێن تەندرووستیا دەروونی گاڤێن گرنگن بەرەڤ چارەسەرکرنێڤە. دڤێت دادپەروەری و بەرپرسیارەتی ژ جینۆساید کرنێ ببیتە پێشینە—نە تنێ بۆ رێزگرتنا رزگاربوویان لێ هەروەسا بۆ نەهێلانا روودانا کارەساتێن دی د داهاتیدا.
پشتی دەهـ سالان ژ جینۆساید کرنێ، ئازارێن ئێزدیان هێشتا دوورن ژ داویێ. لێ ب پشتەڤانیا دروست، دەهسالیا بهێت دشێت ببیتە دەها جارەسەرکرنێ، دووبارە ئاڤاکرنێ، و نویکرنا هیڤیێ. مللەتێ ئێزدیان ئازارێن کێموێنە دیتن، لێ هێز و ئیرادا وان هێشتا نەهاتیە شکاندن.
به‌را ده‌خيل
وه‌رگێران ژ ئينگليزى بۆ كوردى.