سه‌ما
نڤیسینگەها راگەهاندنێ یا زانکۆیا پزیشکى یا ستانفۆرد یا ئەمریکى راگەهاند، زانایێن بیۆلۆژى ئاشكراكرنه کو پیربوونا پێکهاتەیا خانەیى ب شێوه‌يه‌كى بله‌ز دەست پێ دکەت، د ناڤبەرا تەمەنێ 40-60 سالان دا.
ل گۆر زانایان، ئەڤە شرۆڤە دکە کا چما زێدەبوونەکا توند هەیە د حالەتێن گەلەک نەخۆشیێن گرێدایى تەمەنى دا.
پرۆفیسۆر مایکل سنایدەر دبێژە: “مە دیت کو کارکرنا لەشى نە ب نەرمى دگۆهەرە دگەل پێشڤەچوونا تەمەنى، لێ جارنان گوهۆرینێن توند چێدبن د کارکرنا خانەیێن لەشى دا. بۆ نموونە، دیار بوو کو ئەڤ گوهۆرینێن توند د نیشاندەرێن بیۆلۆژى یێن پیربوونێ دا د ناڤەراستا چلیان دا چێدبن. گوهۆهەرینەکا دن د دەستپێکا شێستیان دا چێدبە. ب گشتى ئەڤە تشتەکى نۆرمالە بۆ نیشاندەرێن بیۆلۆژى یێن جۆدا.”
ڤه‌كۆله‌ران گەهشتنە ڤى ئەنجامێ پشتى چاڤدێریا ژیانا نێزیکى 100 کەسێن خوەبەخش یێن تەمەنێ وان د ناڤبەرا 25-75 سالان دا. ڤه‌كۆله‌ران نموونەیێن خوینێ و شلەمەنیێن بیۆلۆژى یێن دن وەرگرتن د ماوەیێ چەند سالان دا، د ڤى دەمى دا وان چڕبوونا نیشاندەرێن بیۆلۆژى یێن سەرەکى یێن گرێدایى پیربوونا خانەیان پیڤان و گوهۆهرینا چڕبوونا وان دگەل پێشڤەچوونا تەمەنى شۆپاندن.
بۆ ڤه‌كۆله‌ران دیار بوو ژ چاڤدێریا گوهۆرینا ڤان نیشاندەران کو چڕبوونا 81% ژ وان نە ب تەدریجى لێ ب شێوەیەکى نشکێڤە گوهۆرى بۆ پرانیا خوەبەخشان. دیار بوو کو گوهۆرینا رێژەیا ڤان مادەیان د لەشێ خوەبەخشان دا ب شێوەیەکى نشکێڤە چێدبە. یەکەم گوهۆرین د تەمەنێ 44 سالیێ دا و گوهۆرینا دووەم د تەمەنێ 60 سالیێ دا چێبوو. لی گۆر زانایان، گوهۆرینا یەکەم گرێدایى پرۆسەیا مێتابۆلیزمێیە و یا دووەم گرێدایى سیستەما بەرگریێ، گورچیلکان و دلیە.
بۆ ڤه‌كۆله‌ران دیار بوو کو ئەڤ گوهۆرین هەم ژ بۆ مێران و هەم ژ بۆ ژنان چێدبن، و ئەڤە سەدەما تووشبوونا گەلەک نەخۆشیێن پیربوونێیە، ژ وان ژى ژبیرچوون و نەخۆشیێن دلى یێن جودا.