رەڤاندن:رێككەفتنەكا دناڤبەرا كچ و كورەكی دا ژبۆ پێكئینانا هەڤژینیێ ژ ترس و بێ باوەریا كەسانێن دەوربەرێن خۆ ڤێ بریارا بلەز ددەن و سۆزا ئەڤینیێ بجهـ دئینن، هەر چەندە رەڤاندن وەك رامان ژلایێ ئاسایێ ڤە توو كارەكێ بخورتی و دزی ڤە بكەی تاوانە، یان ژی ئەگەر توو تشتەكی بڤێی و ب دەست تە نەكەڤت ئەڤ جار توو پەنایێ بۆ رەڤاندنێ ببەی و لەزێ د هزرا خۆ دا بكەی بۆ هەر كارەكێ هەبت و ب مافێ خۆ بزانی بێی پەنایێ بۆ رێیێن ئاسایی و جڤاكی ببەی ژبۆ حەزا خۆ كارەكێ وەسا بێتە ئەنجامدان ئەڤە شاشی یە، بەلێ ئەگەر توو هەولێن رزگاركرنا كەسەكی تەپەسەركری دجیەكی دا بكەی بۆ جیەكێ دیتر ئازاد و سەرفەراز بژیت ئەڤە كارەكی رەوایە و پێنگاڤەكا ئەرێنی یە و دئێتە ئەنجامدان د هەر جهـ و وارەكی دا بت،هەر مرۆڤەكێ بێتە ئازادكرن چ كچ بت یان كور بت سەرفەرازیەكا مەزنە ژبۆ وی جڤاكێ پشتەڤانیێ لێ‌َ بكت.
هەر چەندە رەڤاندنا كچان ب پەیڤەكا نەشرین دئێتە زانین و ژبەر ڤی ناڤی هەتا نهۆ ل ناڤ ئێزدیێن وەلاتێ شێخ و ناڤ قایدیا و خانك و قەباغێ و بنكەندی و دەڤەرا شێخان و باسكێ شێخا و باشیك و بەحزانێ و هەموو گوند و باژێرێن وەلاتێ شێخ ب كریارەكا نەرەوا دئێتە قەلەم دان و گەلەك پرسگرێك و ئاریشە و گرفت رووددەن دەمێ گەنجەك كچەكێ درەڤینت چ ب دلێ كچێ بت یان ب خورتی بت مالا بابێ كچێ دبنە رێگر و هەولێن ڤەگراندنا كچا خۆ ددەن و گەفان ل مالا بابێ كوركی دكن و كیژا خۆ ب تاوانبار د زانن، بەلێ گوندی و خێرخواز و بتریا جڤاكی هەولێن چارەسەركرنا ئاریشێ ددەن نەخاسمە ئەگەر كچ ب دلێ خۆ ب رەڤاندن دگەل كورەكی ژ چینا خۆ چۆ بت و چوو پرسگرێكێن ئۆلی نەبن و مالبابا كوركی جارەكێ یان دوو جاران چۆبنە خوازگینیێن كچێ و نەدابت و مالبابا كچێ رەتكر بت پشتی ڤێ چەندێ ژنووی كچك رەڤاندبت، كێشە ڤەدكێشت ژ هەیڤەكێ هەتا سالەكێ و ل داویێ پێكدئێن بەلێ هندەك دگەل كچا خۆ پێك نائێن و ژ مالبابێ قوت دكن هەتا مرنێ و هندەك ژ 10 سالا تا 20سالان ژی دگەل نائاخڤن و ژ مالبابێ دوور دكن و ئەڤ حالە ئەگەر كچ ب دلێ خۆ دگەل كوركی ب رەڤان بچت بەلێ ئەگەر كورك ب خورتی كچەكێ برەڤینت و چوو جاران دەستێ كچكێ ژ بابێ وێ نەخوازت بت كوشتن و مالوێرانكرن دئێتە پێش و ئەڤ حالە ل چەرخێ بۆری ل سالێن (50تا 70) هەبوویە بەلێ د نۆكە دا نەمایە كەسەك ب دارێ زۆرێ كچەكێ ب رەڤینت دێ یاسا سزا دەت و مالبابا كچكێ دێ كوشتنێ كن.
هەروەسا ل ناڤ وەلاتی رەڤاندن گەلەك یە كێمە نەوەكی رەخێ شنگالە، بەلكو ل ناڤ شنگالیان رەڤاندن كارەكێ رەوایە و كەس رێگریێ لێ ناگرت بتریا مالبابا د ئاگەهداری رەڤاندنا كچا خۆ نە ب پێنگاڤەكا ئەرێنی دزانن هەر كچەكا شنگالی ب دلێ خۆ دگەل خورتەكی شنگالی ب رەڤاندن بچت كارەكێ سروشتی یە ژلایێ دای و باب و خوشك و برایێن كچێ ڤە كو ب دیتنا جڤاكێ شنگالی بجهئینانا سۆز و پەیمانەكێ یە بڤێ بریارا كچ دگەل كوری ب رەڤاندن بچت، سەرفەرازیەكە ژبۆ پێكئینانا خێزانێ و دگەل كورەكی ب رەڤاندن چۆ بت و ژ نیڤا دلێ خۆ كەسەكێ ڤیایی و دگەل ب رەڤان دچت، بەلێ رەڤاندنا شنگالیا جوداهیەك دگەل رەڤاندنا هەموو دنیایێ ئەو داب و نەریتێن شنگالیا هەین ب رەڤاندنا كچان چوو مللەتا نینن، ژبەركو ڤێ رەڤاندنێ یاسا و شەرعێ خۆ هەیە ل شنگالێ نەوەكی دەڤەرێن دیترە یان وەكی ناڤ ئاین و مللەتێن دیترە، ژبەركو رۆژا كوركەك كچەكێ ب رەڤینت هەر شەڤا ئێكێ دێ داوەتا خۆ كت شنگالی بەروڤاژی ڤێ چەندێ نە هەتا دگەل مالبابا بووكێ پێك نەئێت داوەتا خو ناكەت وەكی ل ڤان خالێن ل خوارێ:
1_هەر گاڤا كورەكی كچەك رەڤاند چ دەستدرێژیا لسەر ناكەت و نامووسا وێ دپارێزت هەتا مالبابا كچێ لێ خۆش نەبن و دگەل مالبابا كوركی پێك نەئێن نابت ئەو كور و كچ دگەل ئێك ب ئاخڤن و نێزیكی ئێك بن.
2_پشتی پێكهاتنێ و مەهر(نەخت) یێ رەڤاندنێ یێ ڤەبریە و دگەهنە رێككەفتنەكێ ئەگەر بڤێن رۆژەكێ دەست نیشان دكن و هەر زوو داوەتا خۆ دكن و مالبابا بووكێ و مالبابا زاڤای ب هەڤرا داوەتێ دگێرن.
3_ئەگەر دای و بابێن كچێ رازی نەبوون و ژ رۆژەكێ هەتا سالەكێ كورك ئامادەیە كچێ بۆ مال بابێ ڤەگێرت و وەكی خوشك و برایا رێزێ ل هەلویستێ دای و بابێن كچێ دگرن. 4_ ئەگەر نە ڤەگێرا و بێ دلیا بابێ كچێ كر فەرە ژ دەڤەرێ دوركەڤت و نەمینت چ بتە دەخیلێ ئێكی چ خۆ ڤەشێرت چ بێتە كوشتن، یان ژی هندەك جارا جڤاك فشارەكا زۆر ل بابێ كچێ دكن چ پێنگاڤێن شاش نەهاڤێت بەس ژ مال بابێ قوت دكت و دگەل نائاخڤن.
رەڤاندن ژ چ هاتیە و چاوا ب كارەكی رەوا هاتیە قەلەم دان ل شنگالێ، بدیتنا مە دوو ئالیا بخۆڤە دگرت (جڤاكی و ئۆلی )، جڤاكی… وەك یە دیار شنگال دەڤەرەكا عەشایری (خێلەكی)یە تەخێن دەرەبەگی و هەژاری لێ هەینە دەستهەلاتدارێن عێراقێ هەر ژ كەڤن دا گرنگی ب مەزن و ئوجاخ و مالباتێن شنگالێ دایە و خەلكێ دی پشت گۆهـ هاڤێتینە و چ پووتە ب شنگالیا نەهاتیە دان، بەلنگازی و هەژاری زۆر بوویە ل شنگالێ، د ئەنجامدا كچا شنگالی بوویە قوربانا هەژاریێ و هەبوونا تەخێن جودا هەر كچەكا جوان كرین و فرۆتن پێ هاتیەكرن چ ب زۆرداری چ ب نەچاری هەر كچەكا هەبە مەزن و سەرۆك عەشیرەتا و بنەمالا ل كورێن خۆ ماردكرن و ئەگەر ڤیا بان دا وان كچێن جوان و جهێل لسەر ژنێن خۆ یان ژنا خۆ ئینن، لێ كچا شنگالێ ژی ئەڤ ستەم لسەر خۆ قەبول نەكر ل نیڤا چەرخێ بۆری و هێرڤەدا هەر كچەكێ زانیبا دێ زۆرداری لێ ئێتە كرن ئێكسەر دگەل خۆشتڤیێ خۆ ب رەڤاندن د چۆ و ئەڤ چەندە بوو دیاردە و سەر گرت هەتا ئیرۆ رۆژ هەر كچەكا بێتە تەمەنێ شووكرنێ ئەڤینداریێ دگەل كورەكی وێ دڤێت پەیوەندیەكا ئەڤینی دروست دكت ب زانینا دای و باب و خوشك و برایان و دانوستاندنێ دكت و هەر گاڤا ڤیا هەڤژینیێ پێك بینن بریارا رەڤاندنێ ددەن و د گەهن مرازێن خۆ بێ كەسەك ب خورتی بكەتە بەرمالیا خۆ یان بكت گاگهۆرك یان ب نەختەكێ زۆر ژ بابێ وێ بستینت یان كەسەكی زەنگین و بێدلیا وێ بكەت.
رەڤاندن ژلایێ ئۆلی، ژ قەولێ نەفسێ هەكە تە جوانەك دیت یە شرینە و ل رێیا تەیە ، ب حەلالی ژ خوە را بینە باتن تە نەحسبینە، دبێژن ئختیارێ مەرگەهێ ل وەلاتێ خالتیا دەمێ كەلەشی كچەك رەڤاندی ل وی وەختی ئختیارێ مەرگەهێ رەڤاندن حەلال كر بەری 150سالا هەر چەندە بەری هنگی ژی رەڤاندن هەبووبە بەلێ نە بڤی رەنگێ ئازاد بوویە، هەر كچەكا ب رەزا دلێ خۆ ب رەڤان چۆبا دگەل كوركەكی بابێ شێخ حەلال دكر و دوعا بۆ هەر دوو كچ و كورا دكر و ل وی سەردەمی نەخاسمە ل ناڤ خێلا خالتیا ب كارەكی رەوا دهاتە زانین لێ پشتی فرمانا خالتیا و خالتی هاتینە شنگالێ ئەڤ چەندە ل شنگالێ ژی هاتە پەسەند كرن و رەڤاندن بوو كارەكێ ئاسایی.
ژلایەكێ دیڤە ئەگەر ئەم بەرێ خۆ بدەینە باشیا رەڤاندنێ ل شنگالێ گەلەك و گەلەك یە باشە، مە بەری نۆكە ئاماژە ب بەلنگازی و هەژاریا شنگالێ دا خورت و گەنجێن شنگالی پێ چێنابت ژنێ ب خوازت و داوەتێ بكت تێچۆیەكا ئابوری یا زێدە ژی نینە چنكو بەلنگازن و ژ نەچاریێن بەلنگازیا خۆ پەنایێ دبەتە بەر ڤێ چەندێ و ب دەستێ سۆرگولا خۆ دگرت و د رەڤینت.
رەڤاندن د ئاین و مەزهەبێن دیتر ل دەڤەرێ مینا كوردێن بسلمان و مەسیحی و عەرەب، كوردێن موسلمان: رەڤاندن دناڤ كوردێن بسلمان دا گەلەك یە كێمە و نائێتە قەبوولكرن ئەگەر كەسەك كچەكێ ب رەڤینت یان دێ ئێتە كوشتن یان دێ ئێتە دوور ئێخستن یان ب گوژمەكێ زۆر یێ دراڤی دێ ئێتە سزادان، هەر چەندە ل كوردستانێ هەر عەشیرەتەكێ تایبەتمەندیا خۆ هەیە، بەلێ ب شێوەكێ گشتی رەڤاندن كارەكی دەگمەنە و رێك پێ نائێتە دان و ب شێوەكێ گشتی كچ یە تەپەسەرە دناڤ عەشیرەتێن كورستانێ دا و ناگەهت مرازێن خۆ دبن قوربانیێن ڤان داب و نەریتێن عەشیرەتگێری، ئەگەر هەر چەندە ئاینێ ئیسلامێ دگەل مافێ ژنێ یە و كچ یە ئازادە د پێكئینا هەڤژینیێ دا و زۆرداری لێ نائێتە كرن، مەسیحی:رەڤاندن دناڤ مەسیحیان دا رێك پێ نائێتە دان و هەر كەسەكی بخورتی كچەكێ ب رەڤینت ژیانا وی دكەفتە د مەترسیێ دا و ژ دەڤەرێ د رەڤینت، ئەگەر ب دلێ كچێ و كوری بت ئاسانكاری د كەفتە دناڤبەرا هەر دوو لایان دا،عەرەب: رەڤاندن دناڤ عەرەبا دا ئێكجار یە ب زەحمەتە و ب هیچ رەنگەكی نائێتە قەبوولكرن ئەگەر كەسەك كچەكێ ب رەڤینت چارەنڤیسێ وان كوشتنە ژلایێ بنەمالا كچێ ڤە رەڤاندن دەگمەنە كەسەك كچەكێ ب رەڤینت ل ناڤ عەرەبان دا.
