ئيرۆ 122 سال ل سه‌ر ژدايكبوونا ستێره‌كا گه‌ش يا ئاسمانێ خه‌باتا ڕزگاريخوازيا كوردستانێ ده‌رباز دبن كو مه‌لا مسته‌فا بارزانى يه.
هه‌ر د ته‌مه‌نێ جوانييا خوه‌دا بارزانيێ نه‌مر، هه‌ست و سۆزا نه‌ته‌وه‌يى د دلێ وى دا چه‌سپاندى و سه‌ركردايه‌تيا ده‌هان داستانێن به‌رخودانێ دژى نه‌يارێن كوردى كرييه، هه‌تا گه‌هيشتييه وێ ڕۆژێ كو د نه‌خۆ‌شخانه‌كا واشنتنا ئه‌مريكا دا وه‌غه‌را داويێ كر.
مه‌لا مسته‌فا بارزانى پشتى وه‌غه‌را داويێ ژى ميراته‌كا مه‌زن يا ده‌ستكه‌فت و خه‌بات و به‌رخودانێ ژ گه‌لێ كورد ڕا هێلا و كارى د ته‌مه‌نێ خه‌باتا خۆدا نه‌يارێن كوردان ته‌سليمى داخوازێن ڕه‌وا يێن خه‌لكێ كوردستانێ بكه‌ت.
122 سال ل سه‌ر ژدايكبوونا ستێره‌كا گه‌ش يا ئه‌زمانێ خه‌باتا ڕزگاريخوازيا كوردستانێ ده‌رباز دبن، كو سه‌ركردايه‌تيا پتر ژ نيڤ سه‌ده‌كا به‌رخودانێ دژى نه‌يارێن گه‌لێ خۆ كرييه.
مه‌لا مسته‌فا بارزانى د قۆناغه‌كا ديرۆكى يا چاره‌نڤيساز دا خه‌باتا دژى داگيركه‌رێن خودان هێز و پشته‌ڤان هه‌لبژارت، ده‌مێ كو گه‌لێ كورد د سه‌رده‌مه‌كا پڕ ژ ئێش و ئازار دا دژيا، ژبلى ژ خودێ و ڕه‌وابوونا دۆزا خۆ و ئاماده‌بوونا كوڕێن وى بۆ مرنێ، چ پشت و په‌ناهێن دى تونه‌بوون، له‌وما ئيراده‌يا بهێز و باوه‌ڕيا ب خۆ و ڕه‌وابوونا دۆزا وى، بۆ چركه‌يه‌كێ ژى باوه‌ريا وى سه‌ركردێ ديرۆكى يێ كوردان لاواز نه‌كر و ميراته‌كا مه‌زن يا خه‌باتگێڕيێ دژى سته‌م و زۆردارييێ ژ گه‌لێ سته‌ملێكراى يێ خۆ ڕا هێلا.
ئه‌ڤ كاريزمايه ل 14ى ئادارا 1903 ل گوندێ بارزان ژدايكبوويه و هه‌ر د ته‌مه‌نێ جوانييا خۆدا هزرا ڕزگاريخوازيا گه‌لێ خۆ د دلێ وى دا چه‌سپيايه، ل سالا 1919 د ته‌مه‌نێ شازده ساليێ دا دگه‌ل 300 كه‌س ژ زه‌لامێن خوۆ بۆ هاريكاريا شۆڕه‌شا شێخ مه‌حموودێ حه‌فيد چوويه سلێمانيێ.
ل سالا 1920 بارزانيێ نه‌مر ب نوێنه‌رايه‌تيا شێخ ئه‌حمه‌دێ بارزان چوويه باكورێ كوردستانێ، دا چاڤ ب شێخ سه‌عيدێ پيران بكه‌ڤت و هه‌ماهه‌نگى دگه‌ل شۆڕه‌شا وى پێك بينيت.
د ناڤبه‌را سالێن 1931-1932دا سه‌رپه‌رشتيا هێزه‌كا بارزانييان كرييه بۆ به‌رگريكرن ژ ده‌ڤه‌را (مێرگه‌سۆر – شێروان) د به‌رامبه‌ر هێزا داگيركه‌رێن ئينگليزان دا، د وى شه‌ڕى دا ب ئه‌گه‌رێ شيانێن وى و كارزانييێ، ناڤ و ده‌نگه‌كێ مه‌زن ب ده‌ستڤه‌ئينايه و كاريه ده‌ڤه‌رێ بپارێزيت.
ل سالێن 1943 و 1945 مه‌لا مسته‌فا بارزانى سه‌ركردايه‌تييا شۆڕه‌شێن بارزانى ل باشوورێ كوردستانێ كرييه.
ل 22 ى كانوونا دووێ 1946 بارزانى د ڕێوڕه‌سمێن ڕاگه‌هاندنا كۆمارا كوردستانێ ل مه‌هاباد به‌شدار بوو و ژ لايێ قازى محه‌مه‌د، سه‌رۆك كۆمارێ كوردستانێ ڤه، بوويه فه‌رماندێ سوپايێ كۆمارا كوردستانێ و پلا جه‌نه‌رالێ سه‌ربازى پێ هاته به‌خشين.
ل 16ى ئابا 1946 پارتا ديموكراتى كوردستانا عيراقێ دامه‌زراند و وه‌ك سه‌رۆكێ پارتى هاته هه‌لبژارتن، پاشى د هه‌موو كۆنگرێن وێ پارتێ دا، وه‌ك سه‌رۆكێ پارتى هاته هه‌لبژارتن.
پشتى شكه‌ستنا كۆمارا كوردستانێ، ل 1947 گه‌شتا ديرۆكى به‌ره‌ف ئێكه‌تيا سۆفيه‌تا به‌رێ ده‌ستپێكر، بارزانى نه‌خواست خۆ راده‌ستى ده‌سه‌لاتا شاهنشينا ئيرانێ بكه‌ت، له‌وما ب خۆ و پتر ژ 500 خه‌باتكارێن كورد به‌رێ خۆ دانه ئێكه‌تيا سۆفيه‌ت و د وێ گه‌شتێ دا، ڕوبرووى سوپايێن عيراقێ و ئيرانێ و توركيا بوون، داوييێ كارين ل ڕۆژا 17 حوزه‌يرانا 1947 دگه‌ل هه‌ڤالێن خۆ ژ چه‌مێ ئاراس ده‌رباز ببن و گه‌هشتنه ئێكه‌تيا سۆفيه‌تێ.
پشتى كوده‌تايا چارده‌يێ ته‌مووزا 1958 بارزانى و هه‌ڤالێن وى ڤه‌گه‌ڕيانه عيراقێ و ژ به‌سرا هه‌تا هه‌ولێرێ، پێشوازييه‌كا گه‌رم يا جه‌ماوه‌رى لێ هاته كرن.
ژ 11ى ئه‌يلوولێ 1961 هه‌تا 1975 سه‌ركردايه‌تييا مه‌زنترين شۆڕه‌شا چه‌كدارى ل دژى ده‌سه‌لاتدارێن به‌غدا كر، شۆڕه‌شا ئه‌يلوولێ، 14 سال ڤه‌كێشا و تێدا گه‌له‌ك ده‌ستكه‌فتێن نه‌ته‌وه‌يى و نشتيمانى بۆ خه‌لكێ كوردستانێ بده‌ستڤه‌ئينان.
ل 11ى ئادارا 1970 بارزانى و حكومه‌تا عيراقێ ل سه‌ر پرۆژه‌يێ ئۆتۆنۆمى بۆ كوردستانێ ڕێككه‌فتن، بۆ جارا ئێكێ بوو د ديرۆكا كوردستانێ دا، شۆڕه‌شه‌كا كوردستانى ب 9 سال خه‌باتێ ڤه، بكارت وى ده‌ستكه‌فتێ ديرۆكى بۆ خه‌لكێ كوردستانێ مسۆگه‌ر بكه‌ت.
پشتى شكه‌ستنا 1975، چاڤدێرى و سه‌رپه‌رشتييا دانانه‌ڤه‌يا به‌ردێ بناغه‌يێ شۆڕه‌شا كوردستانێ كر.
ل 1ى ئادارا 1979 دا و د ته‌مه‌نێ 76 ساليێ دا ل نه‌خۆ‌شخانا جۆرج تاون، ل واشنتنا پايته‌ختێ ئه‌مريكا وه‌غه‌را داويێ كر.
ل 4ى ئادارا هه‌مان سال، ته‌رمێ بارزانيێ نه‌مر گه‌هشته ته‌هرانا پايته‌ختێ ئيرانێ، پاشى هاته ڤه‌گه‌راندن بۆ باژێرێ شنۆ ل ڕۆژهه‌لاتێ كوردستانێ و ژ لايێ سه‌دان هه‌زار كه‌سان ڤه ژ په‌نابه‌رێن هه‌رێما كوردستانێ و خه‌لكێ ڕۆژهه‌لاتێ كوردستانێ و كوردێن باكوور و ڕۆژئاڤايێ كوردستانێ، پێشوازى لێ هاته كرن، ڕۆژا 5ى ئادارێ، ب ئه‌مانه‌ت هاته ڤه‌شارتن.
ل 6ى تشرينا ئێكێ 1993، ته‌رمێ (مسته‌فا بارزانى) و (ئيدريس بارزانى) كوڕێ وى، ژ ڕۆژهه‌لاتێ كوردستانێ، هاتنه ڤه‌گه‌راندن بۆ هه‌رێما كوردستانێ و ل جهێ ژدايكبوونا وان ل بارزان، هاتنه ڤه‌شارتن.