کوردبوونا ئێزدییان
رابين فه‌تاح
١-
هەوڵەکەی پەرلەمانی عێراق، بە کۆکردنەوەی ئیمزا بۆ ناساندنی ئێزدییەکان وەک “نەتەوەیەکی سەربەخۆ”، واتە دابڕاندنی گرووپێکی کورد لە کورد خۆی، دەرفەتی سەرکەوتنی زۆر نییە، بەڵام دەبێت وەک زەنگێکی ئاگادارکەرەوە مامەڵەی لەگەڵ بکرێت و ئەو مەترسییەمان بیربخاتەوە، کە لەسەر کورد بەگشتی هەیە؛ پووکاندنەوە و لەناوبردنی نەتەوەیەک، لە ژێر هەر ناو و بە هەر ڕێگایەکی نەرم یان پڕ لە زەبروزەنگ.
٢-
کوردبوونی ئێزدییان، پرسێکی گرفتهەڵگر نییە. گرووپێک لە پێڕۆکارانی ئایینێکی جیا لە ئایینی زۆرینە. ئایینێک کە دەقە پیرۆزەکانی بە زمانی کوردیین و پەرستگا هەرە پیرۆزەکەی لە قوڵایی خاکی باشووری کوردستانە؛ لالش پەرستگای پیرۆزی ئێزدییانی هەموو جیهان! گرووپێک کە زۆرجار خۆیان وەک کوردی ڕەسەن پێناسە دەکەن، کوردانێک ئامادە نەبوون لە ژێر هیچ گوشارێکدا دەستبەرداری بیروباوەڕی ئایینی و فەرهەنگەکەیان بن.
٣-
بە پێچەوانەی زۆرینەی گرووپە ئایینییەکانی دیکەی کوردەوە، لەناویاندا شەبەک و کاکەیی، ئێزدییەکان تۆکمەترین گرووپی ئایینی بوون؛ لەڕووی شوناسی ئایینی و نەتەوەییەوە تووشی لێکترازان و دابەشبوون نەکرا بوون. لە دوای جینۆسایدەکەی ٢٠١٤ەوە، بەرنامەیەکی ورد و چڕ بۆ دروستکردنی هەمان لێکترازان لەناو کۆمەڵگەی ئێزدی بەڕێوەدەچێت. سەرەتای لێکترازانەکە، بە دابەشکارییەکی سیاسی دەست پێدەکات، بە دەستتێخستنی ئێران و عێراق لە ڕێگەی میلیشیاکانی حەشدی شەعبییەوە.
٤-
پە-کە-کە هاوتەریب لەگەڵ ستراتیژیەتی ئێران، بە هاوڕێیەتی لەگەڵ حەشدی شەعبی، بە هەمان ئاڕاستەدا کار دەکات و دنەی ئێزدییەکان دەدات بۆ خۆجیاکردنەوە و لەبەرکردنی بەرگێکی ناکوردی.
٥-
ناتوانایی هێزی پێشمەرگە و چەکدارانی پارتی بە پلەی یەکەم و یەکێتی بە پلەی دووەم لە پارێزگاریکردن لە ئێزدییەکان لە بەرانبەر هێرشەکانی داعشدا، جێهێشتنی کۆمەڵگەی ئێزدی لەبەردەم تیرۆریستان و جینۆسایدکردنیان، هۆکاری یارمەتیدەر بوون لەوەی ژمارەیەکی زۆر لە کۆمەڵگەی ئێزدی بەتایبەت لە شنگال، خۆیان لە حەشدی شەعبی و گرووپە شیعییەکان نزیک بکەنەوە و وەک فریادڕەس سەیریان بکەن. لە دۆخێکدا بە کرداری پێشمەرگە و چەکدارانی حزبە باڵادەستەکانی هەرێمی کوردستان پارێزگارییان لێ نەکردن و بەنزیکەیی جێیانهێشتن.
٦-
کۆمەڵگەی ئێزدی لە مێژووی دوور و نزیکی خۆیدا، ڕووبەڕووی چەندین شاڵاوی قڕکردن و لەناوبردن کراونەتەوە. جار هەبووە میرنشینە کوردەکان بەشدار و جێبەجێکاری ئەو شاڵاوانە بوون لەلایەک و لەلایەکی دیکە، کۆمەڵگەی ئێزدی بەکرداری کۆمەڵگەیەکی پەراوێزخراو و ژێر هەڕەشە بووە. کۆمەڵگەیەک کە لە چوارچێوەی بەرنامەکانی لەناوبردنی کورددا، تووشی کوشندەترین گورز کراوەتەوە و لە ساڵانی دواتریشدا، دەسەڵاتی سیاسی هەرێمی کوردستان هیچ کات لە ئاست ئەو بەرپرسیارێتییە گەورەیەدا نەبووە کە توانای لەخۆگرتنی کۆمەڵگەی ئێزدییانی هەبێت.
٧-
گرووپ و کۆمەڵگە پەراوێزخراوەکان، ئەوانەی کە کۆمەڵگای زۆرینە و دەسەڵات دان بە شوناسیان دانانێت، هەردەم بەدوای ساخکردنەوەی ناسنامەی خۆیاندا دەگەڕێن. دەسەڵاتی و سیستەمی سیاسی هەرێمی کوردستان هێشتا دانی بە ئێزدییەکان وەک هەر هاووڵاتییەکی کوردستان دانەناوە، ئینسانی ئێزدی هیچ کات هەمان ئەو مافانەی نییە کە هەر هاووڵاتییەکی هەرێمی کوردستان هەیەتی. تەنانەت یاسای باری کەسێتی بەرکار لە هەرێمی کوردستان، تا ئێستا گرێبەستی هاوسەرگیرییش بە هاووڵاتییانی ئێزدی ڕەوا نابینێت! هەمان دەرفەتی کار کە هەر هاووڵاتییەکی کوردستان هەیەتی، بۆ هاووڵاتییانی ئێزدی نییە، لە زۆر شار و شارۆچکەی هەرێمی کوردستاندا، ئینسانی ئێزدی تەنانەت بە کرێکار و کارمەند لە کافتریا و چایخانە و چێشتخانەیەک وەرناگیرێت-بەهۆی جیاوازی ئایینییەوە-، ئەوان سەد لە سەد مرۆگەلی ڕەتکراوەن!
٨-
بەرگری لە کوردبوونی ئێزدییان و پارێزگاری لە ناسنامەی نەتەوەییان، پێش هەر شتێک بە دابینکردنی مافەکانیان وەک هاووڵاتی لە هەرێمی کوردستان دەبێت. ناشێت تۆ خۆت تەنانەت دان بە مافەکانیان وەک هاووڵاتی دانەنێیت و چاوەڕوانیش بکەیت هەموو بەیانیان “ئەی ڕەقیب”ت بۆ بڵێن!
٩-
هاوڕێی زۆرم لەناو کۆمەڵگەی ئێزدیدا هەن، لە هەردوو بەرەی خۆیان وەک “کوردی ڕەسەن” پێناسە دەکەن یان کوردبوونی خۆیان ڕەت دەکەنەوە. ئەوانەیش کوردبوونیان ڕەت دەکەنەوە و دەستیان بە (ئێزدیاتی) وەک بارێکی (ناکوردی) گرتووە، هۆکار و پاساوی خۆیان هەیە. پێش هەر شتێک ڕەتکردنەوە و دانپێدانەنان لەلایەن کۆمەڵگەی زۆرینە و سیستەمی سیاسی هەرێمی کوردستانەوە.