شاریا ئێكە ژ گوندێن ئێزدی نشین ل كۆمه‌لگه‌ها شاريا سه‌ر ب پارێزگەها دهوكێ ڤەیە يه،دكەڤتە پشتا چیایێ زاڤا(زاوا)، دناڤبەرا گوندێ شێخ خدر و كەلابەدرێ دا.
ناڤێ شاریا ل سەر تابلوێن مللەتێ هیتی دا خویا بویە، دفەرهەنگا زمانێ هیتی دا رامانا ناڤێ شاریا(دابەشكرن برێك وپێكی)هاتيه.
ئێك ژ نیشانگەهێن گوندێ شاریا نیشانگەها شێخ (بل)ە.
شێخ بل كيیە؟
ئێكە ژ خاس و چاكێن ئێزدیان، شێخ بل ناڤێ وی یێ دروستی ئامادینە، پسێ شێشمسە برایێ ( شێخ تۆكل، شێخ بابك(شێخ بابكێ گولی زرین)، شێخ عفدال(شێخ عڤدالێ بسك)، بابادین ، شێخ هەسەن، شێخ خدر، شێخ ئال (ئالێ رەش)، شێخ هەڤند) خوشكێن وی ب ناڤێ (ستیا ئێسی، ستیا بلغان، ستیا نسرەت) ن.
بۆچی دبێژنێ شێخ بل؟
دەمێ شیخادی ماش دابەش كرین دەزییەك بۆ چارەسەریا نەخۆشیان كرە ماش بۆ پیر مەند (پیرمەندێ گور)، وی دەمی ئامادین ل بەر دەرگەهێ میر ئەو دەزی یە ژ پیر مەند وەرگرت ، پیر مەند گۆتە شیخادی ئەو دەزیێ تە كریا ماش بۆ من ئامادین ژ من وەرگرت وی دەمی شیخادی گۆتێ ئەوشك شێخە بلە ل وی دەمی ب ناڤێ شێخ بل وەك نازناڤ هاتە ناس كرن ، وەك سەبەقا قەولی خویا دكەت :
شێخا و بلە
ناخوت گوشتێ دیكلە
خوزی یە وی دەرمانا بۆ ئێشا زگ و دلە
بۆ زانین هەموو مللەتێن رۆژ پەرێس(مەزداسنی) كوشتنا دیكلی حرام كریه، چنكو تاكە گیانەوەرە مزگینيا دەركەفتنا ڕۆژێ ددەت. دیكل ناڤەكی عەرەبیە، ناڤێ كەڤن یێ مەزداسنی ژ ڕۆژێ گرتییە(خرووس/خۆر+روز ) سەبەقا ژ بەیتا جندی دبێژت :
دیكلێ پەرێ وی سۆرە
وێ دخونن ل عەرشێ ژۆرە
وێ ل بەر مەلكێ ب مۆرە
بانگ و هاوارێت مە ژ دیوانا قوبلەت ل بدۆرە
****************
دیكلێ عەرشا بانگدا
یێ عەردا جەواب دا
شیخادی وێ د هەكار دا
پەدشێ من وێ د دلێ ب رەحم دا
ژ بلی نیشانگەها شێخ بل، نیشانگەها ستیا زین كو دبتە داپیرا وی و نیشانا (خەن خاندوك) ژی ل گوندێ شاریا هەیە ژ كەڤندا دەمێ كەسەك نەخۆش دبوو دچو بەر ڤێ نیشانگەهێ.
مفا ژ ڤان ژێدەران هاتیە وەرگرت:
1_ سۆران حەمەڕەش. كورد كیە مێژووی كورد و ڕەچەڵەكی زمانەكەی لە سەرەتای شارستانیەتەوە هەتاكو سەدەی دەیەمی زایينى.چاپخانە:YPS_publishing.لندن(2013)
2_ حاجی عالو.ئیزید یێ هیڤی وەرگێرانەكە ب سەر ڤەكریە ژ چاپا دووێ یا كتابا (المنتضر) الجز‌و الاول – الحقیقە( 2020)
3_ د.خلیل جندی رەشو، پەرن ژ ئەدەبێ دینێ ئێزدیان چاپا دووێ (2013) .
4 _ شیخ عەلو خلف زانا د ئۆلا ئێزدیان دا.
