ناڤەندا نووچەیان – سەما
د رۆژەکا وه‌كو ئیرۆ دا به‌ريا 193سالان ل رێكه‌فتى 9-3-1832، ميرێ كۆره هێرشى گوندێ خه‌تارێ كر و كۆمكوژى ده‌رهه‌قێ خه‌لكێ گوندى ئه‌نجامدا.
گوندێ خەتارێ مەزنترین گوندە ل سەر ئاستێ عیراقێ و ده‌ڤه‌رێن ئێزدیان، ناڤدارە ب پایتەختا ئێزدیخانێ جھێ بریار وتفاق و کۆمبونێت ئێزدیان بوو ل سەر دەمێن بەرێ، ھەردەم میرێ ئێزدیان و بابێ شێخ دگەل سەرۆک ھۆز و ریھ سپیێن ئێزدیان گوندێ خەتارێ دەستنیشان دکر ژبۆ بریارێن گرنک وگشتی ب ئێزدیان و ئێزدیاتیێ ڤە دگرێدای.
ئێك شه‌مبوويێ، 9ى ئادارا 2025ێ، ڤه‌کۆلەرێ ئێزدی داود موراد خەتاری، بۆ سه‌ما راگه‌هاند: ژ دەمێ پەیدابوونا ئایینێ ئێزدیان و هەتا ئیرۆ رۆژ د دیرۆكێ دا زنجیرەیەكا فەرمانان(هەوێن كۆمكوژیێ)دگەل دئێن بێ ڤەبرین و تایبەت دەما هزرێن توندەرەو ل دەڤەرێن مە بەلاڤ بووین یێن كوشتن و تالانكرن و سەبیكرن دڤێن.
خه‌تارى گۆتژى: ل رۆژا پێنج شەمبوویێ ل رێككەفتی9-3-1832، ميرێ مێرنشينا سۆران محه‌مه‌د پاشا ره‌واندۆزى يێ به‌رنياس ب (ميرێ كۆره) هێرشى گوندى كر و هاته قركرن و ژمارا خەلكێ وى دۆرێن 10هەزار كەسان بوون، هەموو زەلام هاتنە كوشتن و ژن و كچ و زارۆك هاتنە سەبیكرن، كەسێ ساخ دناڤ گوندی دا نەما تنێ ئەوێن ل ژ دەرڤەى گوندى بوون.
هه‌روه‌سا ئاماژه ب وێ چه‌ندێ دا، سالانە ئه‌ڤ بيره‌وه‌ريا دلته‌زين ب دئێتە ل بیرئانین و چرا ژبۆ گیانێن قوربانيان دئێنە ڤێخستن.
ئەڤ گوندە دکەفتە زنجیرا گوندێن بن کەندی ، سەر ب ناحیا ئه‌لقوش و قەزا تلکێف و پارێزگەھا نەینەوا ڤەيه، خەتار ب چاندنیێ یە بناڤ و دەنگە مینا چاندنا ( گەنم و جەھ و نەھک و نیسک و گندۆرێن خەتارێ ناڤێ خۆ ھەیە ، خودانکرنا پەز و چێلا ژ مێژدا ژێدەرێ سەرەکی ئێ ڤی گوندی بوو.
بەری فرمانا 3ى ته‌باخا 2014ێ ژمارا ئاکنجیێن خەتارێ نێزیکی ١٤ تا ١٥ ھه‌زار کەسان بوو، نێزیکی ١٢٠٠ مالان بوو لێ پشتی خەلکێ گوندی قەستا دەرڤەی وەڵاتی کرین ڤێگاڤێ وەختە بنیڤی بت ، گوندێ خەتارێ بتریا خەلکێ وی مریدن و شێخ و پیر ژى لێ ھەنە ، گوند ژ ئێک عەشیرێ پێک دئێت (عەشیرا خەتارێ) ئێکە ژ مەزنترین عەشیرەتێن ئێزدیانە.