ھەر وەکی هونێن بەرێز د زانن دوو جۆرێن بێلندا ھەنە جۆرەك دبێژنێ بیلندێن پیرافات (بێلندێن پیرا) و بێلندێن دوویێ دبێژنێ (بێلندێن گشتی) د باوەریا مە ئێزدیان دا ڕامانا بێلندێ رۆژا داھر بوونا سڕ و كەرامەتا شیخادی یە سلاڤێن خودێ ل سەر بن، زانایێن ئۆلی دبێژن بێلندێن پیرا د کەڤنە ئینیا ئێکێ ژ چلێ زڤستانێ ل ژمارا رۆژھەلاتی ل ڤێ رۆژێ بێنا کەرەمێ ھلدایە و سڕ و كەرەما شیخادی داھربوویە ل مالا پیرافات و ل ڤێ رۆژێ پیرافات یا کریە عید و د بێژنێ بێلندێن پیرا و پیرافات، بتنێ پیرێن پیرافات و مجێورێن پیرافات رێ و رەسمێن وێ عیدێ د گێرن ئەوژی ل ئینیا بۆری ئەو رێ و رەسم هاتنە گێران و ئینیا دوویێ ل ڤان بێلندا ئەڤا د بێژنێ بێلندێن گشتی کو هەموو ئێزدی ڤان رێ و رەسمان دگێرن ل ڤان هەر سێ رۆژا و رۆژا چارێ دکەنە عید د باوەریا مەدا ل ڤان رۆژا شیخادی قەستا لالشێ و ناڤ وەلاتی كریە ئێزدی ب گشتی ب کەرەما شیخادی شادبووین ەو پێ حەسیانە گۆتینە بێلنده و ھەتا نھا ئەڤ رۆژ ب حسابن و رێ و رەسم دئێنە گێران وەکی دیار ئەڤ جەژنه ئێک ژ کەڤنترین جەژنێن مە ئێزدیانە سەخمەراتی ئەڤ عید یە گرێدای سڕ و كەرامەتا شیخادییە هەروەسا پەیوەندی ب وەرزێ چاندنێ و مری ژی هەیە ، ئەڤ سال ل رێككەفتی (2024/1/2)ێ بێلندەنە رێ و رەسمێن گرێدایی ڤێ عیدێ هەنە و رۆژا (2024/1/5)ێ جەژنا عیدا بێلندا گشتی یە، ل ڤان بێلندا هندەک رێ و رەسمێن تایبەت هەنە وەکی ل خوارێ دیار:
1- گوڕكا گای
2-چۆنا سەر تربا (گورستان)
3- خەولێر
1- گوڕگا گای: ئەڤە ئەو رێ و رەسمە دەمێ جۆتیار ژ كارێ خۆ دزڤرن دەوارێن خۆ دسەر ئاگری ڕا دەرباز دكەن، ل ڤێده‌رێ ئاگر ھێمایە ژبۆ خێر و بەرەكەتا رۆژێ، ل ھێڤارا جەژنێ زارۆك و گەنجێن گوندی مال ب مال دگەڕن و ھەر مالەك ئاگرەكی ژ رەشكێ ھلدكەت و خودانێ مالێ (جۆتیار) دەوارێن خۆیێن جووتی، ل سەر ئاگریرا د بۆرینت و كابانیا مالێ ھژیر و مێویژ و شەكرۆكا دگەل ھندەك گەنم و جەھی ب سەر واندا ھلادڤێژت ئەڤ رێورەسمە بەری ھەزاران سالا دھاتە گێران.
2- چۆنا سەر تربا (گورستان): ھەر ل ڤێ جەژنێ ھندەك ڕێورەسمێن تایبەت ب مری ڤە د گرێداینە ئەوژی چۆنا سەر تربا ھەر رۆژ ل ھەر سێ رۆژێن بێلندا کابانیا مالێ کار و بارێ خو دکەت و دچتە سەر مریێن خو دروستكرنا سەوكا وسەرژێكرنا سەربرەكێ و ب خێرا مریێن خۆ دابەش دكەن ل سەر جیران و گوندیێن خۆ و بەلنگازا بەلاف دکەن و ناڤێ مریێن خۆ د ئینن فەرە هەر کابانیەک سفرەکێ ژ زادی بەرهەڤکەت و ڤان هەر سێ رۆژا زیارەتی گورستانێ مریێن خو ببن و وی زادی ب خێرا مریێن د دەن.
3-خەولێر : ھەروەسا دڤێ جەژنێ دا نانەكی تایبەت ژێ دئێتە چێكرن دبێژنێ (خەولێرە) ھێڤارا جەژنێ خەولێرە دئێتە شكاندن و پرت پرت دكەن ب قەدەر مرۆڤێن مالێ ئەوێ مێویژ د بەھرا ویدا دەركەفت دئێتە خەلاتكرن و رزقێ مالێ ل وێ سالێ ل سەر پشكا وی ییە ئەڤە ل خاترا شیخادیێ دوویێ ھاتیە کرن، دەمێ شیخادی ل بۆزا (11) برا ھەبوون وەک
سەبەقا قەولی دبێژت:
یازدە خەندکێت کوورن
ھەفت ژێ تارینا
و چار ب نوورن
ل خاترا کەرەما شیخادی دەیکا وان خەولێر بسەر وان دا بەلاڤ کر و ل وی دەمی نافکا زەیتونێ دبێژنێ حەجول ناڤ و خەولێرێ کربوو و ل بەھرا شیخادی دەرکەفت و ھەتا نھۆ ئەڤ رێورسمه ب وی تەرزی ب رێڤە دچت.
4- سەوک (نان) : جۆرەکی نانی یە دئێتە دروستکرن ل هەلکەفت و عیدا ب شێوێ نانی بەلێ پچەکێ ستورترە ژ نانی و ب زه‌یت و رونی دئێتە دروستکرن و ب شێوێ رۆژێ ل سەر دئێتە دروستکرن، هەر مالەک دڤێت کابانیا مالێ ب تەرونا ئاخێ ڤان سەوکا ب پێژیت پشتی خلاس دکەن کابانی وان سەوکا مال ب مال دگێرت و هەر سەوکەکێ بخێرا مریەکی بۆ گوندی و جیران و خوشتڤیێن خۆ دبەن دێ بینی ل ناڤ گوندی وەکی جەژنەکێ هەموو ژنێن گوندی یێت دناڤ کۆلان و شەقاما دا دئێن و دچن و هەر خوشک و دایکەکێ مێزەرەک یا ستۆیێ دا و یە سه‌لكا وێ یه تژی ژ سەوکا مال ب مال دگەرێن و ب خێرا مریێن خۆ وان سه‌وكا بخێر دده‌ن، ل ڤێ عیدا پیرۆز هەر مال و مرۆڤەک نانێ ئێک و دوو د خۆن و نانێ وان تێکلی ئێک د بن بۆ بتر نێزیک بوون و باوەری پێکئنانێ ژی.