توندوتیژی ل دژی ئافرەتێ ئازادی و پێشكەفتنا وێ بن پێ دكه‌ت
جه‌ميلا حازم
سالانە هزاران ئافرەت تووشی توندوتیژیێ دبن ل سەرانسەری جیهانێ جڤاكا كوردی ژی بێبار نینە ژ ئەڤێ توندوتیژیێ، هەر كریارەك یان گەفەك ژ لایێ كەسەكی ل ئافرەتێ بهێتە كرن ئازادی و پێشكەفتنا وێ بن پێ دكەت، د جڤاكێ مەدا ئافرەت ب پلا ئێكێ دهێت كو توندوتیژی دژی وێ دهێتە ئەنجامدان چ ب رێیا رەفتارەكا توند یان ئاخفتنەكا زڤر چ ژ لایێ جەستەیێ ڤە یان دەروونی ڤە زیانێ بگەهینتێ و كارتێكرنەكا مەزنا نەرینی دكەتە سەر دەروون و ساخلەمیا وێ.
گەلەك جۆرێن توندو تیژیێ ل سەر ئافرەتێ هەنە و ژ بەربەلافترین جۆرێن وێ ئەڤەنە:
1- توندوتیژیا جەستەیی:بكارهینانا هێزێ یە ل دژی ئافرەتێ ژ بۆ هندێ كو زەرەرێ بگەهینتە ئافرەتێ چ ب رێكا لێدانێ بت یان خەندقاندنێ یان كوشتنێ.
2- توندوتیژیا دەروونی یان ژی هەستیاری: ئەڤ جۆرە ژ هەموویان خراپترە ژبەركو ئافرەت د ناخێ خودا گەلەك پێ دئیشت چ ب رێكا بكارهینانا ئاخفتنەكا نەخۆش بت یان ژی گەف لێكرن بت ئافرەتێ توشی خەموكیێ و ترساندنێ دكەت.
3- توندوتیژیا خێزانی:نەوەكهەڤی دناڤبەرا خوشك و برایی دا، هەروەسا رێگری كرن ل مافێن ئافرەتێ.
4- توندوتیژیا سكسی: : كریارەكە یان پێكولەكە كو كەسەك بیێ رازیبوونا كەسا بەرامبەر رادبیت ب ئەنجامدانا كریارا سكسی ل گەل، هەروەسا ئەڤ كریارە دگەل هەر ئافرەتەكا دبن هەژدە سالیێ دا بهێتە ئەنجامدان دبیتە توندوتیژی و تاوانەكا مەزن.
ئەگەرێ سەرەكی یێ بەربەلاڤبوونا توندوتیژیێ ڤەدگەرێت بۆ نەرەوشنبێریا كەسان زێدەباری نەشارەزابوونا وان ب یاسا و سزایێن گرێدایی ئەڤی بابەتی ڤە ژبەركو بۆ دەمێن درێژە توندوتیژی دهێتە ئەنجامدان، هەروەسا كێمیا هوشداریێ دناڤ خەلكێ مەدا.
چارەسەری ژ بۆ وان ئافرەتێن توندوتیژی دگەل دهێتە ئەنجامدان، ئەو ئافرەت سەرەدانا نوژدارەكا یان نوژدارەكی دەروونی بكەت دا قورتالبیت ژ وی هەستێ شكەستن و لاوازبوونێ و ترساندنێ‌ندیسان د كارت پشكداریێ د خولێن گرێدایێ ئەڤی بابەتی دا بكەت و كاربكەت ل سەر ئاڤاكرنا كەسایەتیا خوە، هەروەسا ل دەمێ د شیان دا نەبیت توندوتیژیێ كونترۆل بكەت دكارت سەرەدانا رێڤەبەرییا بەرهنگاربوونا توندوتیژیێ ئاگەهدار بكەت ل سەر رەوشا خوە.