sema
Lêkolînek ku di kovara The Lancet Neurology de hatiye weşandin, diyar dike ku hejmara kesên bi sekta mejî li seranserê cîhanê di sih salên borî de bi awayekî berbiçav zêde bûye. Gemarkiya hewayê, bilindbûna germahiyê û faktorên şêwaza jiyanê di vê zêdebûnê de xwedî rola sereke ne.
Niha sekta mejî bandorê li nêzîkî 12 milyon kesan salane dike û dibe sedema zêdetirî 7 milyon mirinan.
Ji sala 1990’î heta sala 2021’ê, bûyerên nû yên sekta mejî bi rêjeya 70% zêde bûne, di heman demê de mirin bi rêjeya 44% bilind bûne. Herwiha, astengdariya ji ber sekta mejî bi rêjeya 32% zêde bûye.
Profesor Valery Feigin, nivîskarê sereke yê lêkolînê ku roja Pêncşemê wek beşek ji Projeya Barê Nexweşiyên Cîhanî hatiye weşandin, dibêje: “Digel ku bi piranî tê pêşîlêgirtin, sekta mejî hê jî pirsgirêkeke tenduristiyê ya cîhanî ye ku zêde dibe. Hejmara kesên ku ji bandora sekta mejî dimirin an pê re dijîn bi lez zêde dibe, ev nîşan dide ku stratejiyên heyî yên pêşîlêgirtinê têrê nakin.”
Lêkolîn 23 faktorên metirsiyê diyar dike ku berpirsyar in ji 84% barê sekta mejî ya cîhanî. Gemarkiya hewayê, cixarekêşan, zêdebûna giraniya laş û tansiyona bilind sedemên sereke ne.
Yek ji encamên herî metirsîdar rola zêdebûyî ya faktorên jîngehê ye, wek gemarkiya hewayê û bilindîbûna germahiyê, di çêbûna sekta mejî de.
Dr. Katherine Johnson, hevnivîskarê lêkolînê, dibêje: “Gemarkiya hewayê û bilindîbûna germahiyê roleke mezintir di sekta mejî de dilîzin ji her demê zêdetir. Divê em van xetereyên jîngehê di gel faktorên metabolîk û şêwaza jiyanê çareser bikin da ku barê sekta mejî kêm bikin.”
Welatên bi dahatên kêm û navîn, wek Hindistan, Nijerya û Bangladeş herî zêde bandor lê dibe, ku zêdetirî sê çarekên hemû mirinên têkildarî sekta mejî pêk tînin. Rêjeyên sekta mejî li beşên Rojhilata Asyayê, Afrîkaya Jêr Sehraya Mezin û Asyaya Navîn heta 10 caran zêdetir in ji herêmên bi dahatên bilind ên wek Amerîkaya Bakur û Avustralya.
Faktorên metabolîk, wek tansiyona bilind, kolesterola bilind û qelewbûn hê jî beşdarên sereke ne di sekta mejî li seranserê cîhanê de.
Faktorên şêwaza jiyanê, wek kêmbûna çalakiya fîzîkî û xwarinên dewlemend bi vexwarinên şekir, jî bûne sedem ku bûyerên sekta mejî zêde bibin, bi taybetî di nav nifûsa ciwan de.